De uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen is verworden tot hét ijkpunt voor de wereldwijde plannenmakerij voor verduurzaming. Willen we de opwarming van de aarde en de ontregelende gevolgen daarvan afremmen, dan moet de uitstoot omlaag. Daarom zijn er internationaal ook vooral op het gebied van broeikasgasuitstoot concrete doelen gesteld voor de vermindering.

Voor Europa en Nederland geldt dat de uitstoot in 2030 met 55% moet zijn teruggedrongen ten opzichte van 1990 (artikel). In 2050 moet de uitstoot zelfs netto nul zijn. Ter vergelijking: er is bijvoorbeeld geen internationale regel dat landen in een bepaalde periode het waterverbruik met zo-en-zo veel kuub moeten terugdringen.

Maatregelen die CO2-uitstoot terugdringen

Maar waar je in de dagelijkse bedrijfsvoering kunt zien waar je water verbruikt en waar je dat verbruik dus eventueel kunt verminderen, is dat bij de uitstoot van broeikasgassen stukken minder concreet. Het dagelijkse energieverbruik van je onderneming is bijvoorbeeld nog wel te volgen, maar er loopt meestal geen teller mee voor hoeveel CO2 daar dan precies bij vrijkomt. Gelukkig hoef je je ook niet blind te staren op wat nu precies de CO2-uitstoot is. Want je kunt het ook praktisch aanpakken en maatregelen nemen waarvan het zeker is dat de uitstoot van je onderneming ervan daalt.

Wat overigens wél nog erg behulpzaam kan zijn, is een nulmeting van je huidige uitstoot (artikel). Zo’n meting geeft specifieker aan waar voor jouw onderneming de grootste ‘happen’ te halen zijn. Dat kan namelijk per sector en per bedrijf sterk verschillen.

Verschillende aandachtsgebieden

Waar kun je nu aan denken bij het ‘decarboniseren’ van je onderneming? In het algemeen zijn dit belangrijke aandachtsgebieden bij het terugdringen van de uitstoot:

• verduurzaming van de energievoorziening en terugdringen van je energieverbruik;
• zakelijke mobiliteit en vervoersstromen voor je onderneming;
• afvalstromen verkleinen en recycling;
• duurzaam omgaan met ICT en apparaten;
• verduurzaming van de productieketen;
• elektrificatie (vooral bij maakindustrie);
• optimalisatie van werkprocessen.

In dit artikel lopen we deze aandachtsgebieden beknopt langs, inclusief verwijzingen naar de bijbehorende artikelen met praktische tips op Duurzaamheid in Bedrijf.

Wat mogelijk ook nog inspiratie kan geven, zijn de praktijkverhalen van ondernemers op een platform over energiebesparing dat is opgezet door ondernemersorganisatie MKB-Nederland. Misschien zit er iets bij dat je meteen zelf ook kunt toepassen. In dat licht heeft ook het economisch bureau van ABN Amro een rapport (pdf) dat de mogelijkheden voor verschillende sectoren bespreekt.

Verduurzaming van de energievoorziening

De meest duidelijke verbetering van de CO2-uitstoot van je bedrijf is het overstappen van gas naar groene energie. En een voor de hand liggend alternatief is dan zelf energie gaan opwekken met zonnepanelen (artikel). Tegelijkertijd vraagt zo’n overstap ook behoorlijk wat zakelijke afwegingen. Volledig overstappen op duurzame energie zal niet voor elke onderneming haalbaar zijn, bijvoorbeeld omdat de ruimte ontbreekt voor voldoende zonnepanelen of omdat de installatie niet rendabel genoeg is.

Terugdringen van energieverbruik

Behalve overstappen naar duurzame energie, helpt ook alle energie die je onderneming niet verbruikt uiteraard bij het verminderen van je uitstoot. Voor veel ondernemingen zal gelden dat de meeste winst te behalen is met energiebesparing in de bedrijfshuisvesting (artikel). Door je pand beter te isoleren, is er als het goed is ook minder energie nodig voor verwarming (en blijft het in de zomer langer koel).

Ook het energiesysteem kan een rol spelen. Als je puur kijkt naar de CO2-uitstoot, zit je beter met een elektrische waterpomp dan met een cv-ketel op gas. Maar je moet maar net ruimte hebben voor zo’n pompsysteem. En: als je een 25 jaar oude gasgestookte ketel vervangt door een nieuw model, springt die relatief veel zuiniger om met gas. Daarmee dring je dus ook al CO2-uitstoot terug ten opzichte van de oude situatie, alleen niet helemaal naar nul.

Duurzaam omgaan met ICT en apparaten

In het algemeen valt met het slimmer gebruiken van apparatuur (artikel) ook nog wel stroom te besparen. Bijvoorbeeld door te zorgen dat de beeldschermen op kantoor niet de hele nacht in standby-stand stroom staan op te souperen. Voor ICT en apparatuur geldt ook dat nieuwere versies veel zuiniger kunnen zijn dan stokoude versies (artikel).

Daarnaast zijn nieuwere versies mogelijk ook ‘slimmer’, waardoor je ze beter automatisch kunt aansturen en dus kunt optimaliseren (wat onder procesoptimalisatie valt). Maar ook hier is het weer van belang om een middenweg te vinden. Want een relatief nieuw apparaat afdanken en vervangen door een iets zuinigere nieuwe versie zet qua CO2-uitstoot niet zo veel zoden aan de dijk.

Zakelijke mobiliteit volledig elektrisch?

Een andere belangrijke uitstoter bij veel ondernemingen zijn de vervoersstromen (artikel). Niet alleen woon-werkverkeer, maar ook de kilometers die je toeleverancier moet afleggen om de spullen op je stoep te krijgen. Voor het eigen vervoer geldt eigenlijk hetzelfde als voor de verduurzaming van de energievoorziening: de grootste CO2-klapper maak je als je volledig overstapt naar elektrisch vervoer. Ook hier komen een hoop zakelijke afwegingen bij kijken.

Voor elektrische auto’s en bedrijfswagens zijn er subsidies en belastingvoordelen beschikbaar (artikel), wat de financiële drempel misschien verlaagt. Tegelijkertijd is veel elektrisch vervoer ook duurder in aanschaf dan de benzinevariant, en je moet bijvoorbeeld ook de ruimte en middelen hebben voor (meer) laadpalen bij je onderneming.

Let op vervoersstromen en afvalstromen

Verder zijn er de vervoersstromen naar je onderneming toe, bijvoorbeeld van toeleveranciers. Om die ook te vergroenen, ben je dus afhankelijk van anderen. Wel kun je met je inkoopbeleid proberen te sturen op meer duurzaamheid (artikel). Ook kun je er bij het verzenden van bijvoorbeeld pakketjes naar klanten op letten dat je een zo duurzaam mogelijke optie kiest.

Naast de vervoersstromen is ook de afvalstroom belangrijk om in het oog te houden. Want bij het ophalen en verwerken van afval komt uitstoot vrij. Zeker bij het verbranden van ongesorteerd restafval. De hoogst haalbare trede van de afvalreductieladder is een circulaire bedrijfsvoering ( artikel), waarbij er in feite geen afval meer is. Maar omdat dit niet op korte termijn geregeld is, kun je ook andere stappen nemen om de hoeveelheid afval in te dammen (artikel) en bijvoorbeeld te snoeien in je papierverbruik (artikel).

Elektrificatie van processen

Met name in de maakindustrie is er veel CO2-winst te behalen met elektrificatie van de processen, zo stelt bijvoorbeeld onderzoeksbureau TNO in een rapport (pdf). Veel ‘oeroude’ machines staan al jarenlang hun werk te doen in fabrieken, maar draaien vaak nog op fossiele brandstof en zijn niet energiezuinig.

Vaak zijn er intussen wel elektrisch aangedreven alternatieven beschikbaar, maar die invoegen in het proces is niet zo eenvoudig. Uiteraard kost dat geld, maar mogelijk moet de productie ook stilgelegd worden of anders ingeregeld worden. En bij verdere elektrificatie is er nog een belangrijke hobbel op de weg: het stroomnet is overvol (artikel).

Met procesoptimalisatie slimmer werken

Als je geen maakbedrijf bent, is de bedrijfsvoering van je onderneming waarschijnlijk al goeddeels elektrisch. Dan valt er misschien nog wel winst te boeken met procesoptimalisatie. Anders gezegd: alle werkprocessen zo inrichten dat ze zo energie-efficiënt mogelijk verlopen.

Een centraal softwaresysteem kan de dagelijkse processen zo aansturen dat ze niet onnodig lang blijven doordraaien. Dat scheelt energie en dus CO2-uitstoot. Ook artificial intelligence (AI) kan een rol spelen bij procesoptimalisatie, al verbruikt AI zelf ook aardig wat energie (artikel).

Op weg naar een uitstoot van netto nul?

Tot slot: de beknopte beschrijvingen hierboven gaan met name over het terugdringen van CO2-uitstoot. Maar zoals gezegd is de stip op de horizon dat de uitstoot wordt teruggebracht naar netto nul. Met dat in het achterhoofd vallen keuzes waar je nu voor staat misschien anders uit. Overstappen naar een ‘net zero’-bedrijfsvoering kan namelijk inhouden dat je je bedrijfsmodel helemaal op de schop moet nemen.

Verder ligt het voor de hand dat ook het overheidsbeleid op dit gebied steeds minder vrijblijvend wordt, naarmate de deadline van 2050 nadert. Bij het zoeken van de goede strategie is het dus ook belangrijk om vooruit te kijken: welke stappen kan ik op dit pad nog meer zetten om uiteindelijk op nul uit te komen?