Als je bedrijven vraagt welke economische ontwikkelingen de komende jaren de meeste impact hebben, zullen verduurzaming en verdere digitalisering op heel wat lijstjes terugkomen. Het verkleinen van de ecologische voetafdruk staat nadrukkelijk op het netvlies bij ondernemers. En voor zover dat niet het geval is, wordt vergroening ook steeds meer door wetgeving of simpelweg door concurrentie afgedwongen. En daarnaast wordt de bedrijfsvoering ook in het mkb steeds digitaler, niet in de laatste plaats door de stormachtige ontwikkeling van artificial intelligence (artikel).

Samenspel verduurzaming en digitalisering

Verduurzaming en digitalisering zijn dus belangrijke economische omwentelingen waar ondernemers mee aan de slag moeten. Tegelijkertijd ligt een samenspel van die twee thema’s óók erg voor de hand. Enerzijds kan digitalisering uitstekend helpen bij het vergroenen van de bedrijfsvoering. En anderzijds kan de digitale sector nog wel een tandje of wat bijschakelen als het gaat om verduurzaming.

Maar van een vruchtbare combinatie van de twee thema’s is de afgelopen jaren nog niet echt sprake geweest. Althans, dat is wat de zogeheten Nationale Coalitie Duurzame Digitalisering (NCDD) in 2022 heeft geconstateerd in een manifest. De NCDD heeft onder meer telecom-, hardware- en softwarebedrijven, netbeheerders en onderwijsinstellingen in de gelederen.

Actieplan Duurzame Digitalisering

De NCDD noemt in het manifest een aantal knelpunten waarom de duurzame digitalisering niet echt van de grond komt. Eén van die hindernissen is volgens de coalitie versnippering in beleid. Mede in antwoord op het manifest van de NCDD heeft het vorige kabinet in juni 2024 het Actieplan Duurzame Digitalisering (pdf) opgesteld. Daarmee wil de overheid deels de gesignaleerde versnippering tegengaan, want de coördinatie van het plan ligt bij één ministerie.

Het actieplan zet de lijnen uit voor hoe Nederland duurzaam kan digitaliseren. De overheid ziet onder meer kansen voor digitalisering bij het efficiënter maken van productieprocessen, om ‘bestaande capaciteit van middelen en netwerken beter te benutten’ en om stappen te zetten richting een circulaire economie (artikel). Ook ziet de overheid een rol voor digitalisering om de filevorming op het stroomnet (artikel) op te lossen.

Drie sporen richting 2030

Het actieplan stelt voor de jaren richting 2030 dus twee doelen: digitalisering inzetten voor verduurzaming én de digitale sector verder vergroenen. Om daarin stappen te zetten zijn er in het actieplan drie actielijnen benoemd, met ieder ook weer drie doelstellingen:

1. De digitale sector verder verduurzamen

• De digitale infrastructuur verder verduurzamen.
• Levenscyclus van apparaten voor eindgebruikers (denk aan laptops, smartphones en tv’s) verlengen.
• Verduurzaming van de overheids-ICT.

2. Digitalisering inzetten voor verduurzaming

• Bestaande capaciteit beter benutten.
• Naar een circulair grondstoffen- en materiaalgebruik.
• Energie- en grondstoffenverbruik van productieprocessen verlagen.

3. De randvoorwaarden scheppen voor actielijnen 1 en 2

• Onafhankelijk informatie delen, standaardiseren en advies geven.
• Samenwerking, kennisontwikkeling en innovatie stimuleren.
• Voortgang acties in het actieplan monitoren, evalueren en coördineren.

Inspelen op doelstellingen

De drie actielijnen en de bijbehorende doelstellingen geven voor ondernemers wel wat richting voor waar de overheid de komende jaren mee aan de slag gaat, en waar dus op in te spelen valt. Wat betreft het duurzamer omgaan met ICT kun je dit artikel van Duurzaamheid in Bedrijf er nog eens op naslaan. Het loont bijvoorbeeld om bij de aanschaf van nieuwe apparaten ook de ‘repareerbaarheid’ mee te nemen in de besluitvorming.

En over (veilige) digitalisering van je bedrijfsvoering hebben we eerder dit artikel geschreven. Belangrijkste aandachtspunt daarbij is dat gedegen digitalisering ook tijd kost.

Vooral beleidsmatige zaken in actieplan

Online is nog veel meer informatie te vinden over duurzame digitalisering. En aangezien het een doelstelling van het actieplan is om informatie te delen en advies te geven via een nieuw Kenniscentrum Duurzame Digitalisering, kun je uit die hoek hopelijk ook nog het nodige verwachten.

Dit artikel gaat hieronder nog verder beknopt in op enkele acties die de overheid zelf voor haar rekening wil nemen. Daarbij gaat het overigens wel vooral om beleidsmatige zaken, het uitzetten van onderzoeken en het ondersteunen van bestaande programma’s. Dat heeft er vooral mee te maken dat het actieplan nog is opgesteld door het vorige – toen demissionaire – kabinet, dat grote beleidswijzigingen aan een volgend kabinet moest laten.

Datacenters en ‘edge computing’

Eén van de doelstellingen uit het actieplan is het verder verduurzamen van de digitale infrastructuur. Onder die infrastructuur vallen onder meer de telecomnetwerken, maar ook datacenters. Het actieplan kijkt voorlopig vooral naar die laatste groep, omdat datacenters behoorlijke energieslurpers zijn. In dat licht neemt de overheid bijvoorbeeld de randvoorwaarden voor wanneer ergens datacenters mogen komen onder de loep.

Ook belooft de overheid om in kaart te brengen welke kansen zogeheten edge computing biedt. Dit houdt kort gezegd in dat de verwerking en opslag van gegevens zo dicht mogelijk bij de bron (het bedrijf) gebeurt. Binnen de NCDD is bijvoorbeeld een werkgroep bezig met het verminderen van het energieverbruik van specifiek clouddiensten.

Levensduur van apparaten verlengen

Ook op het gebied van het verlengen van de levensduur van elektronische apparaten kondigt het actieplan stappen aan. Deels moet dat ook vanwege de zogeheten Ecodesign-richtlijn van de Europese Unie, die meer eisen stelt aan apparaten. Bijvoorbeeld op het gebied van recycling en energie-efficiëntie. Vanuit de overheid wordt onderzocht of nog bruikbare overheidsapparatuur nog beschikbaar kan worden gesteld aan kwetsbare groepen in de samenleving, om hen te helpen om mee te kunnen in de digitale wereld.

Daarnaast wordt er ingezet op lopende onderzoeken en programma’s om te zorgen dat apparaten langer mee gaan. Zo zoeken onderzoekers al langer naar slimme oplossingen om de levensduur van consumentenelektronica te verlengen en apparaten zelfs helemaal circulair te maken.

Digitalisering inzetten voor vergroening

Dan door naar het andere doel van het actieplan, namelijk digitalisering inzetten voor verduurzaming. Dat er op dat gebied kansen zijn, is duidelijk. Voor de industrie geldt dat productieprocessen efficiënter kunnen verlopen, en ook de materiaalstromen kunnen dankzij het verzamelen van data geoptimaliseerd worden. Anders gezegd: de voorspellingen over hoeveel materiaal er nodig is worden beter, zodat er minder reststromen zijn. Ook kan het onderhoud efficiënter worden als er betere gegevens beschikbaar zijn over de slijtage van machines.

Ook bij het verduurzamen van gebouwen (artikel) kan digitalisering helpen, aldus het actieplan. Panden worden ‘slimmer’, en kunnen dus ook slimmer omgaan met energie.

Bestaande capaciteit beter benutten

Een doelstelling is om de bestaande capaciteit (zoals het stroomnet of het wegennet) beter te benutten. Digitalisering maakt juist dat ook makkelijker. Doordat processen digitaal verlopen, zijn er meer data beschikbaar en wordt het eenvoudiger om vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen. Dat kan voordeel opleveren op allerlei gebieden, van vervoersmiddelen tot aan opslagruimtes. En het is ook nodig, omdat méér capaciteit niet zomaar voorhanden is.

Hierbij noemt het actieplan bijvoorbeeld een programma rondom deelauto’s (artikel). Dit programma heeft als doel dat het gebruik van deelmobiliteit in 2030 is vervijfvoudigd ten opzichte van 2022. Deelauto’s zijn een duidelijk voorbeeld van het beter benutten van de bestaande capaciteit. Want er hoeven dan niet méér auto’s de weg op en er hoeven bijvoorbeeld geen extra parkeerplaatsen te komen.

Evaluatie in najaar 2025

Het Actieplan Duurzame Digitalisering bevat dus een behoorlijk aantal – zoals gezegd vooral beleidsmatige – acties. Maar voorlopig is in het plan alleen de marsroute tot en met december 2025 ingetekend. Er zijn dus wel actielijnen die voor een langere periode gevolgd moeten worden, maar het vorige demissionaire kabinet heeft daar nog geen nieuw beleid aan gekoppeld. Dat is aan het huidige kabinet.

In het najaar van 2025 volgt in elk geval een evaluatie van het actieplan. Maar het blijft dus nog even de vraag hoe het verder zal gaan met het landelijke beleid voor duurzame digitalisering. Gelukkig hoef je daar als ondernemer niet op te wachten om stappen te zetten.