Nederland heeft de ambitie om de economie in 2050 volledig circulair te maken (artikel). Daarbij wordt de productiecirkel zo veel mogelijk gesloten, doordat onderdelen van afgedankte producten weer volledig gebruikt kunnen worden voor een nieuw (of ander) product. Op die manier is er dus veel minder afval, dat ook niet verbrand hoeft te worden. Daarnaast wordt Nederland door hergebruik minder afhankelijk van grondstoffenimport uit andere landen.

Grondstoffengebruik halveren

Om te zien of Nederland op de goede weg is richting 2050, leest het PBL elke twee jaar de circulaire barometer af. De nieuwe rapportage (pdf) is nu klaar, en het beeld is weinig rooskleurig. De meest recente cijfers, uit 2022, laten zien dat het grondstoffengebruik toen zelfs hoger lag dan bij het meetmoment in 2020. Wel ligt het grondstoffengebruik lager dan in de jaren vóór 2020. Het gebruik daalt dus wel, maar het doel om het grondstoffengebruik in 2030 te halveren ten opzichte van 2016 raakt zo wel ver uit zicht. Bovendien is het lagere verbruik goeddeels veroorzaakt door externe factoren, zoals de coronacrisis, schetst het PBL.

Kleine markt voor circulair product

Ook blijkt dat het nog niet meevalt om circulaire producten in de markt te zetten. Zo zijn banken huiverig om leningen te verstrekken, omdat ondernemingen nog geen track record kunnen laten zien. Daarnaast is er nog geen groot aanbod van circulaire producten, waardoor die relatief duur blijven. Zo zijn ze voor consumenten niet aantrekkelijk, waardoor de vraag dus klein blijft. Dit maakt het voor ondernemingen weer financieel lastig om door te zetten.

Ontwerp al richten op hergebruik

Nederland zal er dus veel harder aan moeten trekken om het streven naar een circulaire economie waar te maken. Volgens het PBL kan de overheid hier ook zelf een grotere rol in pakken. Want, zo schetst het planbureau, vaak is het voor bedrijven en consumenten goedkoper en makkelijker om op de oude voet door te gaan. Zo adviseert het PBL om meer werk te maken van het meer circulair ontwerpen van producten aan de voorkant, in plaats van afspraken maken over afvalstromen aan de achterkant. Dit is ook Europees in gang gezet, door de Ecodesign-eisen (artikel) en de reparatierichtlijn (artikel).

Regelgeving en subsidie

Verder zou de overheid nog vaker het goede voorbeeld kunnen geven (artikel) bij het aanschaffen van circulaire producten. Op die manier ontstaat er ook een grotere markt voor producten, waardoor het mogelijk ook voor meer fabrikanten aantrekkelijk wordt om over te stappen. Ook zou de zogeheten uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) uitgebreid kunnen worden. In de UPV legt producenten nu al regels op over inzameling en recycling. Volgens het PBL kunnen daar ook afspraken bij komen over een groter aandeel gerecycled materiaal in nieuwe producten. Tot slot valt er nog te denken aan subsidies om hergebruik en recycling aantrekkelijker te maken of van de grond te krijgen.